توکل به خدا و در عین حال عمل کردن با سبب‌ها

ما با اشکالی روبه‌رو می‌شویم؛ از یک طرف به خدا توکل و از طرف دیگر با سبب‌ها عمل کنیم! سخن شما در این خصوص چیست؟

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

والحمدلله رب العالمین.

بین توکل به خدا که مسبّب اسباب است و تعامل با اسباب، تعارضی وجود ندارد. مؤمن باید خداوند مسبّبِ اسباب را قبل از سبب، به همراه آن و بعد از آن ببیند؛ چرا که لا حول و لا قوّت الّا بالله.

این عالم، جملگی عالم اسباب است. کسی که بگوید به خدا توکل کردم و عملی انجام ندهد، دروغ‌گو است؛ چرا که خداوند فرمان به عمل کردن داده و فرموده است:

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

«هُوَ الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ الْأَرْضَ ذَلُولاً فَامْشُوا فِي مَنَاكِبِهَا وَكُلُوا مِنْ رِزْقِهِ وَإِلَيْهِ النُّشُورُ» (1)

(او کسی است که زمين را رام شما گردانيد؛ پس بر راه‌های آن سِير کنيد و از روزی خدا بخوريد و بازگشت به سوی او است).

خداوند سبحان و متعال می‌فرماید «بر راه‌هایش سیر کنید» یعنی با اسبابی که برای شما آماده کرده‌ایم عمل کنید. والحمد لله وحده.

منابع:

1- ملک: 15.