روح القدسی که در قرآن آمده است کیست

روح القدسی كه در قرآن آمده است، كیست و بر چه كسی نازل می‌شود و میان او و حضرت فاطمۀ زهرا ع چه رابطه‌ای وجود دارد؟

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

والحمد‌لله رب العالمین

 پاسخ، در کتاب متشابهات موجود می‌باشد و همچنین به همراه فاطمه، پدرش، شوهرش و فرزندانش، ائمه و مهدیین روح القدس اعظم هستند.

روح القدس، همان روح پاكی و عصمت است. اگر بنده نیّتش را برای خداوند سبحان و متعال خالص گرداند و خواهان وجه او باشد، خداوند او را دوست می‌دارد و ملکی را موکّل او می‌کند تا او را به هر خیری وارد و از هر شرّی خارج كند و او را به سوی مکارم اخلاق (والاترین خصوصیات اخلاقی) سوق می‌دهد. روح القدس واسطۀ انتقال دانش به انسانی که موکّلش است، می‌باشد.

روح القدس‌ها متعددند و یکی نیستند؛ روح القدسی كه با حضرت عیسی ع و انبیا بوده است با روح القدسی كه با محمّد ص، علی ع و فاطمه س و ائمه ع است فرق می‌كند؛ این روح القدس، همان روح القدس اعظم است كه فقط برای حضرت محمّد ص نازل شد و پس از وفات او به علی ع منتقل شد و پس از او به ائمه ع انتقال یافت و پس از ایشان به مهدیین دوازده‎گانه منتقل می‌شود.

از ابوبصیر روایت شده است كه گفت: از ابوعبد الله ع دربارۀ این سخن خداوند تبارک و تعالی پرسیدم:

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

«وَكَذَلِكَ أَوْحَینَا إِلَیكَ رُوحاً مِنْ أَمْرِنَا مَا كُنْتَ تَدْرِی مَا الْكِتَابُ وَلا الْأِیمَانُ»(1)

(و اینچنین روحی از امر خودمان را به تو وحی کردیم در حالی‌که تو نمی‌دانستی که کتاب چیست و ایمان کدام است)

فرمود:«مخلوقی از مخلوقات خداوند عزوجل كه از جبرئیل و میكائیل بزرگ‌تر است و همراه حضرت محمد ص بود و به او خبر می‌داد و راهنمایی می‌كرد و بعد از ایشان، همراه ائمۀ بعد از او می‌باشد».(2)

ابو بصیر می‌گوید: از ابوعبد‌الله ع دربارۀ این سخن خداوند عزوجلّ پرسیدم:

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

«وَیسْأَلونَكَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّی»(3)

(از تو دربارۀ روح می‌پرسند. بگو: روح از امر پروردگارم است).

فرمود:«آفریده‌ای عظیم‌تر از جبرئیل و میكائیل ع كه همراه رسول خدا ص بود و با ائمه ع می‌باشد و این روح از ملكوت است».(4)

از ابوحمزه روایت شده است كه گفت: از ابو عبدالله ع دربارۀ علم پرسیدم كه آیا همان علمی است كه عالِم از دهان دانشمندان یاد می‌گیرد یا در كتابی نزد شما است كه آن را می‌خوانید و یاد می‌گیرید؟ فرمود: «مسئله بزرگتراز اينها است. این سخن خداوند متعال را شنیده‌ای كه می‌فرماید:

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

«وَكَذَلِكَ أَوْحَینَا إِلَیكَ رُوحاً مِنْ أَمْرِنَا مَا كُنْتَ تَدْرِی مَا الْكِتَابُ وَلا الْأِیمَانُ»(5)

(و اینچنین روحی از امر خودمان را به تو وحی کردیم در حالی که تو نمی‌دانستی که کتاب چیست و ایمان کدام است).

سپس فرمود: «نظر اصحاب شما دربارۀ این آیه چیست؟ آیا اقرار می‌كنند كه پیامبر ص در وضعیتی بود كه نمی‌دانست كتاب چیست و ایمان كدام است؟» گفتم: فدایتان گردم، نمی‌دانم كه آنها چه می‌گویند. حضرت ص به من فرمود: «آری، او ع در حالتی بود كه نمی‌دانست كتاب و ایمان کدام است تا اینكه خداوند متعال این روح را كه در قرآن ذكر شده است، فرستاد. پس زمانی‌كه خداوند این روح را به پیامبر وحی فرمود، پیامبر به وسیلۀ این روح، علم و فهم را دانست. این روحی است كه خداوند به هركه بخواهد عطا می‌فرماید. اگر آن را به بنده‌ای عطا فرماید، علم را به او آموخته است».(6)

بنابراین رسول خدا حضرت محمّد ع هنگامی‌که به این عالم جسمانی آمد تا بعد از امتحان اوّل در عالم ذر وارد امتحان دوّم در این عالم كه با جسم مادی پوشیده شده است، شود. زمانی‌كه برای خداوند سبحان و متعال آنچنان که زمین، نظیرش را نشناخته بود، اخلاص ورزید، خداوند او را به دوست برگزید و روح القدس اعظم را وکیل او نمود. به این صورت در این دنیا نیز درست مانند امتحان اول یا عالم ذر، در مسابقه پیروز گردید.

منابع:

1- شوری: 52.

2- بصائر الدرجات: ص 475؛ ینابیع المعاجز: ص 70.

3- إسراء: 85.

4- کافی: ج 1 ص 273.

5- شوری: 52.

6 - کافی: ج 1 ص 274.