معنی آیه‌ی ثُمَّ ارْجِعِ الْبَصَرَ كَرَّتَيْنِ

تفسیر این آیه‌ی کریم چیست؟

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
«ثُمَّ ارْجِعِ الْبَصَرَ كَرَّتَيْنِ يَنقَلِبْ إِلَيْكَ الْبَصَرُ خَاسِأً وَهُوَ حَسِيرٌ»(1)

(سپس بار ديگر نيز چشم باز کن و بنگر نگاه تو خسته و درمانده به نزد تو بازخواهد گشت).

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

والحمد لله رب العالمین، و صلی الله علی محمد و آل محمد الائمة و المهدیین و سلم تسلیماً.

خداوند متعال می‌فرماید:

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

«الَّذِي خَلَقَ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ طِبَاقًا مَّا تَرَى فِي خَلْقِ الرَّحْمَنِ مِن تَفَاوُتٍ فَارْجِعِ الْبَصَرَ هَلْ تَرَى مِن فُطُورٍ * ثُمَّ ارْجِعِ الْبَصَرَ كَرَّتَيْنِ يَنقَلِبْ إِلَيْكَ الْبَصَرُ خَاسِأً وَهُوَ حَسِيرٌ»(2)

(کسی که هفت آسمان را طبقه طبقه بيافريد. در آفرينش خدای رحمان هيچ خلل و بی‌نظمی نمی‌بينی. پس بار ديگر نظر کن. آيا در آسمان شکافی می‌بينی؟ * سپس بار ديگر نيز چشم باز کن و بنگر نگاه تو خسته و درمانده به نزد تو بازخواهد گشت).

خداوند سبحان و متعال در این آیات برای بندگانش تبیین می‌کند که آفرینش آسمان‌ها بر اساس نظامی دقیق صورت گرفته است و یک سری قوانین الهی وجود دارد که بر آن حکمرانی می‌کند تا آنچه خداوند برایشان نوشته است و همچنین برای داخل شدن و عروج در آنها، بر آنها جاری شود. پس هیچ شکاف و خللی در آنها نیست تا کسی بتواند در آن دخل و تصرّف کند یا دزدیده به اخبارش گوش فرا دهد یا پلی از حکمت الهی در آن بزند و مردم را با آن بفریبد. عروج در آسمان‌ها ممکن نیست مگر با توان و نیرویی از جانب خداوند، و بر اساس قانون خداوند سبحان و متعال که بر همه‌ی بندگانش جاری و ساری است.

اما در خصوص استراق سمع شیاطین انس و جن، کمینگاهی وجود دارد که مانع‌شان می‌شود و در نتیجه آنها نمی‌توانند در ملکوت آسمان‌ها داخل شوند:

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

«وَلَقَدْ زَيَّنَّا السَّمَاء الدُّنْيَا بِمَصَابِيحَ وَجَعَلْنَاهَا رُجُومًا لِّلشَّيَاطِينِ وَأَعْتَدْنَا لَهُمْ عَذَابَ السَّعِيرِ»(3)

(ما آسمان دنیا را با چراغ‌هايی بياراستيم و آن چراغ‌ها را وسيله‌ی راندن شياطين گردانيديم و بر ايشان عذاب آتش سوزان آماده کرده‌ايم).

این پاسخی است به کسانی که ادعا می‌کنند شیطان می‌تواند در اخباری که از ملکوت آسمان‌ها می‌آید نصیبی داشته باشد (با این گفته‌شان که رؤیاهای متواتر مؤمنین در راهنمایی کردن آنها به سوی خلیفه‌ی خداوند، ممکن است از جانب شیطان باشد) و به دنبال آن، این بهانه را دلیلی بر نپذیرفتن اخبار آسمان قرار داده‌اند؛ اخباری که بر بندگان خدا یعنی همان‌ها که رو به سوی خدا می‌کنند تا حق را بشناسند وارد می‌شود و خداوند سبحان و متعال پاسخی می‌دهد به راهزنان راه خدا؛ همان علمای بی‌عملی که چون خودشان به خاطر آنچه مرتکب شده‌اند از ملکوت آسمان‌ها محروم‌اند، می‌کوشند تا آنجا که در توان دارند همه‌ی مردم را نیز محروم سازند و به گمراهی کشانند. لذا می‌بینی که این عده با هر چه در توان دارند، ملکوت آسمان‌‌ها را مسخره می‌کنند تا مردم را فریب دهند و آنها را از روی آوردن به ملکوت آسمان‌ها و دیدن حق از جانب خداوند، باز دارند.

امروزه شما آنها را می‌بینید که نهایت تلاش خود را در سفیهانه خواندن رؤیا و مکاشفه که راه انبیا و از موضع‌های برآمدن وحی خدای سبحان است، به کار می‌برند و حال آن که تمام انبیا(ع) فقط برای این منظور مبعوث شدند که مردم را به گوش فرا سپردن به ملکوت آسمان‌ها هدایت کنند و تمام فقهای گمراه در طول تاریخ، با خُرد و سبک انگاشتن ملکوت و رؤیا، با آنها به جنگ و جدال برخاستند؛ و جهل مردم نیز در این زمینه، کمک‌کار آنها بوده است. مردم به دنیا سرگرم‌اند و انبیا می‌آیند و از آنها مشغول شدن به ملکوت را می‌خواهند تا بتوانند در ملکوت نظر افکنند. فقهای گمراه نیز می‌کوشند تا مردم به حال خود باقی بمانند (همان گونه که امروزه چنین می‌کنند) و آنها را از گام برداشتن برای شنیدن کلمات خداوند بازمی‌دارند و این کار را با سبک شمردن ملکوت و رؤیا انجام می‌دهند و متأسفانه مردم نسبت به آن غافل و جاهل‌اند؛ در حالی که رؤیا، راه گشوده‌ای برای شناخت حق از جانب خدا و شنیدن کلمات خدای سبحان می‌باشد. زیان‌کار کسی است که نسبت به این راه عظیم که از راه‌های معرفت می‌باشد، زیان کند و خطاکار آن کسی است که از فقهای گمراه نابینا که حتی دستان خود را هم نمی‌توانند ببینند، پیروی نماید.

خداوند شما را بر هر خیری توفیق عطا فرماید و شما را از بینایان و کسانی که کلمات خداوند سبحان را می‌شنوند و یاری‌اش می‌کنند، قرار دهد. والسلام علیکم و رحمت الله و برکاته.

ربیع‌الاول 1431 هـ.ق

منابع:

1- ملک: 4.

2- ملک: 3 و 4.

3- ملک: 5.