فرق بین جنتین در آیات وَ لِمَنْ خافَ مَقامَ رَبِّهِ جَنَّتانِ و وَ مِنْ دُونِهِما جَنَّتانِ

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

سلام و صلوات بر سرور مخلوقات، حضرت محمد و بر خاندان پاک و طیّب او، امامان و مهدیین، و سلّم تسلیماً.
سلام بر تو ای آقا و مولای من، قائم آل محمد و رحمت و برکات خداوند. مولای من! از خداوند عزّوجل می‌خواهیم که شما را تمکین حاصل فرماید و ما و همه‌ی انصار را از ثابت قدم‌های با شما قرار دهد. و سپاس و ستایش تنها از آنِ خداوندی است که ما را به این موضوع هدایت نمود که اگر خداوند هدایتمان نمی‌نمود، هدایت نمی‌شدیم. این نعمتی است از سوی خداوند که شما را شناختیم، ای مولای من! برای ما و برای همه‌ی انصار دعا کنید تا ثابت قدم بمانیم.

پرسش من: خداوند متعال می‌فرماید:

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
(وَ لِمَنْ خافَ مَقامَ رَبِّهِ جَنَّتانِ * فَبِأَيِّ آلاءِ رَبِّكُما تُكَذِّبانِ * ذَواتا أَفْنانٍ * فَبِأَيِّ آلاءِ رَبِّكُما تُكَذِّبانِ * فيهِما عَيْنانِ تَجْرِيان‏)(1 )

(هر کس را که از ايستادن به پيشگاه پروردگارش ترسيده باشد، دو بهشت است * پس کدام يک از نعمت‌های پروردگارتان را انکار می‌کنيد؟ * آن دو پر از درختان‌اند * پس کدام يک از نعمت‌های پروردگارتان را انکار می‌کنيد؟ * در آن دو، دو چشمه جاری است).

و حق تعالی در همان سوره می‌فرماید:

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
(وَ مِنْ دُونِهِما جَنَّتانِ * فَبِأَيِّ آلاءِ رَبِّكُما تُكَذِّبانِ * مُدْهامَّتانِ * فَبِأَيِّ آلاءِ رَبِّكُما تُكَذِّبانِ * فيهِما عَيْنانِ نَضَّاخَتانِ)(2 )

(و جز آن‌ها دو بهشت ديگر است * پس کدام يک از نعمت‌های پروردگارتان را انکار می‌کنيد؟ * از شدت سبزی متمايل به سياهی * کدام يک از نعمت‌های پروردگارتان را انکار می‌کنيد؟ * در آن دو، دو چشمه‌ی همواره جوشنده هست).

تفاوت بین دو بهشتی که در آیه‌های46 و 62 ذکر شده‌اند، چیست؟

در آیه‌ی

(فيهِما عَيْنانِ تَجْرِيان)(3)

(در آن دو، دو چشمه جاری است)

و آیه‌ی

(فيهِما عَيْنانِ نَضَّاخَتانِ)(4)

(در آن دو، دو چشمه‌ی همواره جوشنده هست)،

معنای «دو چشمه‌ی جاری» و «دو چشمه همواره جوشنده» چیست؟
آقای من! از خداوند می‌خواهم تا چشمان ما را با نگاه کردن به شما و تمکین دادن شما در زمین نورانی فرماید و ما را جزو خادمان شما قرار دهد. مولای من! برای توفیق من و کودکانم و همه‌ی انصار دعا فرمایید.

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

و الحمد لله رب العالمین، و صلی الله علی محمد و آل محمد الائمة و المهدیین و سلم تسلیماً.

بین دو بهشت در این دو آیه، از منظر مرتبه و جایگاه و بخشش، تفاوت وجود دارد. آیه‌ی

(وَ لِمَنْ خافَ مَقامَ رَبِّهِ جَنَّتانِ)

(هر کس را که از ايستادن به پيشگاه پروردگارش ترسيده باشد، دو بهشت است)

از جایگاهی بالاتر از این آیه

(وَ مِنْ دُونِهِما جَنَّتانِ)

(و جز آن‌ها دو بهشت ديگر است)

سخن می‌گوید.

اما تفاوت بین «تَجْرِيان» (دو چشمه‌ی جاری) و «نَضَّاخَتانِ» (دو چشمه‌ی همواره جوشان) در میزان بخشش است؛ بهره‌ی هر انسانی، از تلاشش می‌باشد:

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

«وَ أَنْ لَيْسَ لِلْإِنْسانِ إِلاَّ ما سَعى * وَ أَنَّ سَعْيَهُ سَوْفَ يُرى * ثُمَّ يُجْزاهُ الْجَزاءَ الْأَوْفى»(‏5)

(و این‌که: برای مردم پاداشی جز آنچه خود کرده‌اند نيست؟ * و زود است که کوشش او در نظر آيد * سپس به او پاداشی تمام دهند).

چشمه‌ی جاری، چشمه‌ای است که سرازیر شده و در اطرافش در جریان است و بخشش آن از نیازِ کناره‌های نزدیکش نیز بیشتر است. چنین تمثیلی بخششی را جلوه‌گر است که هر زمان از آن گرفته شود، اصلاً تغییر نمی‌کند و به پایان نمی‌رسد. این به آن معنا است که این‌ها گروهی هستند که خوبی‌شان در آخرت فقط به خودشان اختصاص ندارد؛ بلکه می‌توانند جریان یابند و غیر از خودشان را نیز در بر گیرند؛ به عبارت دیگر می‌توانند شفاعت کنند و خداوند نیز شفاعت آنان را بپذیرد. اما «نَضَّاخَتانِ» (دو چشمه‌ی جوشنده) تمثیلی از بخشش کم‌تر از میزان پیشین و به اندازه‌ای مشخص می‌باشد؛ ولی فقط برای کسانی‌که دورش هستند، کفایت می‌کند؛ مانند آبی که حرکت می‌کند و به آرامی از بین سنگ‌ها عبور می‌نماید.

و السلام علیکم و رحمة الله و برکاته

جمادی الثانی 1433 ه.ق

منابع:

1- الرحمن: 46 تا 50.

2- الرحمن: 62 تا 66.

3- الرحمن: 50.

4- الرحمن: 66.

5- نجم: 39 تا 41.

6- نساء: 122.