آیا نظریه‌ی تکامل داروین صحیح است

مولای من و قائم آل محمد! سلام‌علیکم و رحمة الله و برکاته...
پرسشی از برادران انگلیسی‌زبان آمده و پرسش ایشان در قسمت نظرخواهی ترجمه‌شده است. خداوندا! بر محمد و خاندان ایشان ـ‌امامان و مهدیین‌ـ درود بفرست و برکت ارزانی دارد. مولا و امام من، احمدالحسن! از خداوند می‌خواهم در یاری و نصرت شما باشم.

آیا نظریه‌ی تکامل چارلز داروین صحیح است؟ این نظریه‌ای به‌غایت گیج‌کننده است؛ چراکه آن‌ها بسیاری از دلایل ابتدایی از علم وراثت تا دلایل مبتنی بر آثار باستان‌شناسی مانند کاوش‌های مربوط به موجودات زنده‌ی تک‌سلولی و... را در اختیاردارند. مولای من! امیدوارم شما این آشفتگی و حیرانی را حل نمایید. والسلام‌علیکم و رحمة الله و برکاته.

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

و الحمد‌لله رب‌العالمین، و صلی‌الله علی‌محمد و آل محمد الائمة و المهدیین و سلم تسلیماً.

از خداوند می‌خواهم شمارا توفیق عطا فرماید و گام‌هایتان را استوار بدارد. به‌طورکلی امروزه مسئله‌ی تکامل را هیچ‌کس نمی‌تواند منکر شود مگر کسی که به معنای آن آگاهی ندارد. اگر تمایز، انتخاب و وراثت وجود داشته باشد حتماً تکامل وجود خواهد داشت. این مسئله‌ای تقریباً بدیهی است و اثباتش حتی به کاوش‌های باستان‌شناسی و علم کالبدشناسی تطبیقی نیاز ندارد. تمایز ژنتیکی بین افراد یک‌گونه همواره بوده و هست و همچنین طبیعتی که افراد را در برگرفته که اغلب متناسب با برخی افراد گونه ـ‌کسانی که ژن‌های برتر را با خوددارند‌ـ نسبت به دیگران هست، وجود دارد. وراثت نیز تا زمانی که تولد وجود دارد، موجود است و تا زمانی که این سه ویژگی یافت می‌شوند ـ‌ویژگی‌هایی که زمین از زمانی شکل‌گیری حیات هرگز از آن‌ها خالی نبوده است‌ـ تکامل نیز وجود خواهد داشت.

آنچه از برخی مردان دینی سر می‌زند اگر از روی جهل نسبت به معنی تکامل و تفاصیلش نباشد صرفاً از سر عِناد و لجاجت خواهد بود؛ چراکه آن‌ها چنین می‌پندارند که تکامل با متون دینی در تعارض است. حقیقت این است که آن‌ها حتی معنای پیدایش و ارتقا را هم نمی‌دانند و بااین‌حال می‌بینید که آن‌ها با گستاخی تمام به صورتی اشتباه پاسخ می‌گویند و انکار و تکذیب می‌کنند. به‌عنوان‌مثال برخی از آن‌ها معتقدند که تکامل به معنی ارتقا و جهش از یک نوع به‌نوعی دیگر هست درحالی‌که دانشمندان زیست‌شناس کنونی و حتی داروین، نمی‌گویند که تکامل از یک نوع به نوع دیگر که کاملاً متفاوت هست، حاصل می‌شود! کسی را نمی‌یابید که بگوید ماهی به‌طور مستقیم به حیوان دوزیست تکامل‌یافته؛ حتی در مورد ماهی‌هایی که با استفاده از باله‌هایشان روی گل‌ها راه می‌روند کسی نمی‌گوید ماهی به‌طور مستقیم از ماهی آب زیست به ماهی دوزیست (گل خورَک = mudskipper ) منتقل‌شده است. برخی بر تکامل اشکال می‌گیرند که عادت‌ها و سنّت‌ها منتقل نمی‌شوند؛ درحالی‌که اینان حتی الفبای تکامل را هم درک نمی‌کنند و اینکه تمایز موردنظر، تمایز ژنتیکی است و تمایز مربوط به عادت‌ها، سنّت‌ها و رفتارها نمی‌باشد! به‌عنوان‌ مثال حرکت بر روی دو پا که وجه تمایز بشر هست بر اثر عادت به دست نیامده است ـ‌عادت به‌تنهایی ارزشی ندارد‌ـ چراکه به ارث برده نمی‌شود؛ بلکه آنچه حاصل‌شده، صورت پذیرفتن انتخاب طبیعی برای افرادی که ژن‌های برتر را دارند، هست.

به‌طورکلی امروزه، انکار تکامل همانند انکار چرخیدن زمین درگذشته هست و دلایل عقلی که قرآن پیش می‌کشد با نظریه‌ی تکامل تعارض ندارد. دلیل «عدم نامولّد است»

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

(أَمْ خُلِقُوا مِنْ غَيْرِ شَيْءٍ أَمْ هُمُ الْخَالِقُونَ)( 1)

(آیا از هیچ‌چیز پدید آمده‌اند یا خود خالق خویش‌اند؟)

با نظریه‌ی تکامل در تعارض نمی‌باشد و چنین تصوری وجود ندارد مگر در مخیّله‌ی جاهلان! آری، ممکن است این توهّم که با نظریه‌ی انفجار بزرگ در تعارض هست شکل گیرد؛ ازاین‌جهت که این نظریه (انفجار بزرگ)، نظریه‌ی مکانیک کوانتوم و نظریه‌ی ام (M-Theory) می‌توانند پیدایش هستی از هیچ را تفسیر کنند؛ و به‌طورکلی این نظریه‌ای کیهانی و فراتر از حدود این زمین هست.

دلیل دیگر، «صفت اثر دلالتی است بر صفت مؤثر» هست (از آن جمله دلیل قانون‌مندی، دلیل نظم، دلیل هدف‌دار بودن و دلیل حکمت و  هست…) و چه‌بسا این دلیل چنین پنداری را به ذهن متبادر سازد که با نظریه‌ی تکامل در تضاد هست، ولی درواقع تعارضی با آن ندارد؛ چراکه وجود داشتن قانون ژن‌ها برای اثبات آن کفایت می‌کند و این یعنی اینکه نیاز داریم ثابت کنیم نقشه‌ی ژنتیکی قانون‌مند است و این مسئله‌ای است که ثابت است.

اما متن دینی و روایی نیز با تکامل در تعارض و تضاد نیست و حتی به‌روشنی تأییدکننده‌اش نیز هست. مثال‌هایی از برخی متون دینی:

خداوند متعال می‌فرماید:

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

 (وَقَدْ خَلَقَکُمْ أَطْواراً * أَلَمْ تَرَوْا کَیْفَ خَلَقَ اللّهُ سَبْعَ سَماواتٍ طِباقاً * وَجَعَلَ الْقَمَرَ فیهِنَّ نُورا وَجَعَلَ الشَّمْسَ سِراجاً * وَاللّهُ أَنْبَتَکُمْ مِنَ اْلأَرْضِ نَباتاً)(2 )

(و شمارا در حالت‌های مختلف بیافرید * آیا نمی‌بینید چگونه خدا هفت‌آسمان را طبقه طبقه بیافرید؟ * و ماه را روشنی آن‌ها، و خورشید را چراغشان گردانید؟ * و خدا شمارا چون نباتی از زمین برویانید).

ظاهر متن واضح است:

(وَقَدْ خَلَقَکُمْ أَطْواراً)

(و شمارا در مراحل و حالت‌هایی بیافرید)

و مثال این حالت‌ها و مراحل، آسمان‌های هفت‌گانه هست و آسمان‌های هفت‌گانه ازنظر تکامل و پیچیدگی درجه‌بندی و رتبه‌بندی شده می‌باشند. سپس موضوع را با وضوح بیشتری بیان می‌کند

(وَاللّهُ أَنْبَتَکُمْ مِنَ اْلأَرْضِ نَباتا)

(و خدا شمارا چون گیاهی از زمین برویانید)

و معنی آن چنین است که شما محصول بذری هستید که خداوند در زمین کاشته است

(وَاللّهُ أَنْبَتَکُمْ)

(و خدا شما برویانید)

یا به‌عبارت‌دیگر می‌توانیم آن را نقشه‌ی ژنتیکی خداوند نام نهیم که در زمین کاشته شد و درنهایت، هدف، رسیدن به جسمی بود که برای پذیرا شدن نفس انسانی که از گل مرفوع در آسمان اول و نفخه‌ی روح در آن آفریده شد، آماده گردد.

از امام محمد بن علی باقر(ع) روایت‌شده است که فرمود: (خداوند عزّوجل از آنگاه‌که زمین را آفریده، هفت عالمیان خلق کرده است که از فرزندان آدم نیستند، آنان را از خاک روی زمین آفرید و آن‌ها را یکی پس از دیگری با عالَمی که داشتند در زمین جای داد، سپس خداوند عزّوجل آدم پدر بشر را آفرید و فرزندانش را از او خلق کرد).(3)

خداوند توفیقت دهد! به‌طورکلی، ان‌شاء الله کتابی در پاسخ به این پرسش شما خواهم نگاشت و در آن نظریه‌ی پیدایش، ارتقا و انفجار بزرگ را بیان خواهم کرد و مواردی که در این خصوص صحیح و آنچه از آن‌ها صحیح نمی‌باشد را نیز بیان خواهم کرد؛ و همچنین توهّم بی‌خدایی و نشانه‌های توحید را از همین نظریاتی که برخی جاهلان و افراد نادان به حقیقت فکر می‌کنند در تعارض با دین و وجود خداوندگار هست، بیان خواهم نمود.(5 ) ان‌شاء‌الله به‌زودی منتشر خواهد شد و امیدوارم مرا در دعایتان فراموش نکنید.

والسلام‌علیکم و رحمة الله و برکاته

جمادی‌الثانی 1433 ه.ق

منابع:

1- طور: ۳۵.

2- نوح: ۱۴ تا ۱۷.

3- خصال ـ صدوق: ص ۳۵۹.

4- کتاب «وهم الالحاد» با نام ترجمه‌شده‌ی «توهم بی‌خدایی» هم‌اکنون به نگارش درآمده، منتشر و ترجمه‌شده است (مترجم).