وقت نمازها

پرسش 3:

نیمه‌شب چه هنگام است؟

پرسش 4:

اگر (شخصی) هنگام شنیدن صدای اذان نماز بخواند سپس معلوم شود که داخل وقت نماز نشده است، نمازش چه حکمی دارد؟

پرسش 5:

اگر پس از تمام کردن نماز ظهر به یاد آورد که نماز صبح آن روز را نخوانده است و امکان بازگشت نداشته باشد، چه باید بکند؟

پرسش 6:

وقت‌های معینی برای نمازها مشخص شده که در کتاب شرایع مشخص است؛ اگر مکلّف نتواند وقت نمازها را تشخیص دهد و در سرزمینی غیر اسلامی باشد و روز در آن سرزمین بسیار کوتاه باشد، تکلیف چیست؟

پرسش 7:

برای مشخص نمودن وقت نماز ـ‌به عنوان مثال مشخص نمودن وقت نماز صبح‌ـ بیش از یک انتخاب وجود دارد. آیا مکلّف می‌تواند به هر کدام از انتخاب‌ها با صلاح‌دید خود عمل کند؟

پرسش 8:

یکی از راههای مشخص کردن فجر (وقت نماز صبح) این است که خورشید ۱۹درجه زیر افق باشد. چگونه می‌توان به آن پِی برد؟

پرسش 9:

آیا برای تشخیص وقت نماز جایز است به گاه‌شمارهایی که در کشورهای غیر اسلامی یا در کشورهای اسلامی که ساکنین آن مؤمن نیستند تدوین می‌شود، اعتماد کنیم؟

پرسش 10:

نماز در قطب و مکان‌هایی که برای مدتی خورشید در آن نمی‌تابد یا برای مدتی بدون اینکه پنهان شود می‌تابد، یا مناطقی که مدت اندکی در آن می‌تابد و ...، به چه صورت است؟

پرسش 11:

در پاسخ پیشین: (در حالتی که شب یا غروب خورشید یک ساعت و نيم یا کمتر باشد) گفته شد: (وقت امساک تا پیش از طلوع خورشید می‌باشد حتی اگر یک لحظه باشد؛ می‌خواهد غروب خورشید، یک ساعت باشد یا ده ساعت).

علت آوردن بین یک ساعت و ده ساعت چیست؟

پرسش 12:

زندانی که از اوقات نماز بی‌خبر است و شب را از روز تشخیص نمی‌دهد نمازهای واجبش را چگونه به جا آورد؟

پرسش 13:

درکتاب شرایع آمده است (اگر پاک شد و پنج رکعت پیش از غروب زمان داشته باشد به جا آوردن دو فریضه واجب می‌شود)؛ یعنی فریضه‌های ظهر و عصر.

حال اگر شخصی مضطرّ باشد و پیش از فجر پاک شود و برای چند رکعت وقت در اختیار داشته باشد، آیا به جا آوردن فریضه‌های مغرب و عشا برایش واجب می‌گردد؟

پرسش 14:

در خصوص نماز شب، اگر وقت نماز صبح برسد و او هنوز (نماز شب را) تمام نکرده باشد، در شرايع آمده است (اگر چهار رکعت از نماز شب را خوانده باشد، نماز‌های نافلۀ شب را به طور مختصر به پایان می‌رساند گرچه اذان صبح را گفته باشند) منظور از (به طور مختصر به پایان می‌رساند) چیست؟

پرسش 15:

در شرایع آمده است: (وقت نافلۀ صبح تا آغاز سرخی افق ادامه دارد، و بعد از آن اولویت با نماز صبح است). سؤال: آیا نافلۀ صبح را پس از طلوع سرخی مشرق با نیت ادا به جا می‌آورد یا قضا؟

پرسش 16:

اگر در زمستان پس از به جا آوردن نماز ظهر، یک ساعت و نیم گذشته باشد، آیا مجاز هستم پیش از نماز عصر نافله‌های عصر را بخوانم؟ و با چه نیتی؟ با نیت ادا یا چیز دیگری؟

پرسش 17:

آیا به جا آوردن نافله‌های ظهر نیم ساعت پس از سپری شدن از ظهر جایز است؟ و آیا در این صورت، به صورت ادا خوانده شود یا به صورت قضا؟

پرسش 18:

آیا ناشئۀ شب «ناشئـﺔ اللیل» به جای نافلۀ مغرب کفایت می‌کند؟

پاسخ 3:

نیمه شب، نیمۀ زمان بین غروب خورشید و طلوع فجر صادق است؛ یا همان نیمۀ زمان بین وقت نماز مغرب و فجر می‌باشد.

پاسخ 4:

نمازش را تکرار می‌کند.

پاسخ 5:

پس از آن، قضایش را به جا می‌آورد.

پاسخ 6:

در خصوص وقت مغرب، تشخیص آن به راحتی انجام می‌گیرد، چرا که عبارت است از ناپدید شدن قرص خورشید. اما در مورد زوال (نیم‌روز) اگر ـ‌همان‌طور که در شرایع آمده است‌ـ ناتوان از تشخیص آن باشد و جدول محاسباتی دقیقی هم در اختیار نداشته باشد که بتواند به آن اعتماد کند، زوال را نیمۀ فاصلۀ زمانی طلوع و غروب به حساب آورد. اما در مورد وقت فجر (نماز صبح) اگر بتواند آن را با توجه به علامتش ـ‌که در کتاب شرایع بیان کردم تشخیص دهد‌ـ چنین کند، وگرنه وقت آن را موقعی که خورشید ۱۹ درجه زیر افق قرار دارد محاسبه می‌نماید و اگر این امکان فراهم نباشد وقتش یک ساعت و نيم ـ‌یا ۹۰ دقیقه‌ـ پیش از طلوع می‌باشد.

پاسخ 7:

در این خصوص ترتیب وجود دارد نه حق انتخاب؛ متن (مربوط به وقت نماز صبح) به شرح زیر می‌باشد: (اما وقت فجر (نماز صبح)، اگر بتواند آن را با توجه به علامتش ـ‌که در کتاب شرایع بیان کردم‌ـ تشخیص دهد، چنین کند وگرنه وقت آن را موقعی که خورشید ۱۹ درجه زیر افق قرار دارد محاسبه می‌نماید و اگر این امکان فراهم نباشد، وقتش یک ساعت و نيم ـ‌یا ۹۰ دقیقه‌ـ پیش از طلوع می‌باشد).

پاسخ 8:

با محاسبات ریاضیاتی که در زمینۀ حرکت خورشید و زمین وجود دارد.

پاسخ 9:

اگر تقویم با اوقات شرعی سازگار باشد عمل به آن جایز است؛ پس باید پیش از عمل براساس آن، ابتدا در مورد تقویم و میزان مطابقتش با وقت شرعی تحقیق شود.

پاسخ 10:

در مورد نماز در مکان‌های ذکر شده:

اگر طلوع و غروب خورشید را تشخیص دهد، هر دو صحیح است؛ یعنی با تاریک شدن، روشنایی و فجر صادق. در این صورت ـ‌همان‌طور که در شرایع گفته شده‌ـ باید طبق آن عمل نماید. اگر طلوع و غروب را تشخیص دهد، ولی تاریکی و روشنایی (فجر صادق) پیش از طلوع خورشید را تشخیص ندهد، وقت نماز مغرب، هنگام غروب خورشید و وقت نماز صبح، از یک ساعت و نیم پیش از طلوع خورشید تا طلوع آن می‌باشد؛ این در صورتی است که مدت شب یا پنهان شدن خورشید بیشتر از یک ساعت و نیم باشد. اگر مدت شب یا پنهان شدن خورشید یک ساعت و نیم یا کمتر باشد وقت نماز صبح از بعد از مغرب به اضافۀ خواندن نماز مغرب و عشا تا پیش از طلوع خورشید ادامه می‌یابد، و وقت امساک تا پیش از طلوع خورشید می‌باشد حتی اگر یک لحظه باشد؛ می‌خواهد غروب خورشید، یک ساعت باشد یا ده ساعت. اگر نتواند طلوع و غروب را تشخیص دهد و یا شب 24 ساعت یا روز 24 ساعت ادامه داشته باشد، در هر دو حالت، (شبانه روز) به 12 ساعت روز و 12 ساعت شب تقسیم می‌شود.

اما چگونه آن دو را مشخص نماید؛ یعنی حدود هر12 ساعت را؟

در وضعیتی که همواره روز است می‌تواند در آن روز نیمۀ روز را هنگامی که قرص خورشید در بالاترین نقطه قرار دارد مشخص کند؛ این نقطه، نیمۀ روز می‌باشد؛ یا نیمۀ 12 ساعت. اما اگر همواره شب باشد یعنی طلوع خورشید وجود نداشته باشد، نورانی‌ترین هنگام، نیمۀ روز یا همان نیمۀ 12 ساعت می‌باشد. این نیمۀ روز همان وقت زوال محسوب می‌شود، یا وقتی که نماز ظهر و عصر در آن اقامه می‌شود. وقت نماز صبح یک ساعت و نیم پیش از طلوع فرضی تا طلوع می‌باشد و نماز مغرب را هنگام مغرب فرضی می‌خواند و در روزه به وقت طلوع فجر و وقت مغرب یا وقت نماز صبح و نماز مغرب اعتماد می‌شود.

پاسخ 11:

مثالی برای روشن شدن مطلب می‌باشد.

پاسخ 12:

اگر با حدس و گمان بتواند وارد شدن به وقت نماز را تشخیص دهد با همان ظن و گمان یا احتمالی که می‌دهد، نماز بگزارد و اگر حتی احتمالی هم نمی‌تواند داشته باشد نمازهای پنج‌گانه‌اش را در مدت بیدار ماندنش تقسیم کند به این ترتیب که:

هنگام بیدار شدن از خواب نماز صبح را به جا آورد، قبل از خوابیدن نماز مغرب و عشا را و بین این دو (یعنی بین صبح و مغرب) نماز ظهر و عصر را بخواند.

پاسخ 13:

اگر به اندازۀ چهار رکعت پیش از سپیده‌دم وقت داشته باشد، خواندن نمازهای مغرب و عشا بر او لازم می‌گردد.

پاسخ 14:

به طور مختصر یعنی به خواندن سورۀ حمد یا سورۀ حمد و یک سورۀ کوتاه همراهِ آن اکتفا کند و قنوتش طولانی نباشد.

پاسخ 15:

اگر سرخی مشرق پدیدار شود، فریضه (نماز واجب) به صورت ادا خوانده می‌شود و سپس نافله صبح هم ادا خوانده می‌شود؛ این در صورتی است که خورشید طلوع نکرده باشد، اما اگر پس از به جا آوردن نماز صبح، خورشید طلوع کرده باشد، اگر خواست می‌تواند نافلۀ صبح را به صورت قضا بخواند.

پاسخ 16:

اگر وقت نافله گذشته باشد بهتر است ابتدا فریضه به جا آورده شود و نافله پس از آن با نیت اَدا خوانده شود.

پاسخ 17:

جایز است، اما اگر نیم ساعت از نیمۀ روز سپری شده باشد بهتر است ابتدا فریضه و سپس نافله را به صورت ادا به جا آورد.

پاسخ 18:

اگر نافلۀ مغرب به شکل ناشئۀ شب «ناشئـﺔ اللیل» خوانده شود ـ‌ان‌شاءالله‌ـ ثواب ناشئۀ شب را دارد.

پاسخ های فقهی کتاب نماز ص 10-17.