خمس

خمس

پرسش 38:

بنده از ساکنین کشور کویت در قبل از وقایع 1990م بوده‌ام. وقتی ارتش عراق داخل کویت شد بیشتر مردم منازل را ترک گفته، به کشور‌های مجاور مسافرت کردند، و بیشتر این خانه‌ها توسط باقی‌ماندگان در کویت یا ارتش عراق مورد سرقت قرار گرفت.

در منطقه‌ای که من در آنجا ساکن بودم خانه‌ای بود که ساکنانش مسافرت کرده و آن را ترک گفته بودند و یکی از خویشاوندانشان که باقی‌مانده بود و مسافرت نکرده بود به این خانه رفت‌وآمد داشت. او به جهت سرکشی از اموال این خانه و اطمینان از سرقت نشدنشان به آنجا می‌رفت.

به‌طور تصادفی این شخص با یکی از اقوام من که سربازی در ارتش عراق بود روبه‌رو می‌شود. فامیل صاحب‌خانه با فامیل من توافق می‌کند که اموال این خانه را به او بفروشد.

فامیل من این دارایی‌ها را برای اینکه با خودش به عراق ببرد از او می‌خرد و به او مبلغی که بر آن توافق کرده بودند را پرداخت می‌کند و من نمی‌دانم که این معامله آیا با اجازۀ صاحبان خانه بوده است یا نه.

این فامیل من بعضی از این اموال را به من داده که پیوسته و تا هم‌اکنون نزدم بوده و هست و از آن‌ها استفاده می‌کرده‌ام و بعضی از آن‌ها از بین رفته است. اکنون می‌خواهم خمس آن‌ها را بپردازم ولی چگونگی این کار را نمی‌دانم.

آیا این اموالی که فامیلم به من هدیه کرده است مال حرام قلمداد می‌شود؟ و اینکه اثاث با آن مخلوط شده و آیا اثاث خانه‌ام مال حرام مخلوط شده یا حرام به‌حساب می‌آید؟ یا اینکه آن اموال حلال می‌باشند؟

در هر دو حالت چگونه می‌توانم خمس آن‌ها را بپردازم؟ اگر بتوانم آن‌ها را از یکدیگر تمیز بدهم یا در حالتی که نتوانم.

پاسخ:

طبق وضعیتی که در بالا روشن شد به اینکه این اموال دزدی باشد حکم نمی‌شود.

پرسش 39:

فروشندۀ دوره‌گرد عربی ساکن کویت بود. او قسطی به خانه‌ها فرش می‌فروخت. به خریدن فرش از او اقدام و چند تا از اقساط آن را هم پرداخت کردیم. بعد از وارد شدن ارتش عراق به کویت فروشنده برای دریافت باقی اقساط نیامد و بعدازآن چون به عراق نقل‌مکان کردیم نتوانستیم مکان اقامتش را بفهمیم.

با توجه به اینکه مبلغ باقی‌ماندۀ فروشنده را محاسبه و به نیّت رد مظالم پرداخت کردم، آیا این کار برای حلال کردنش کفایت می‌کند؟ و اگر استفاده‌شده باشد آیا باید خمسش را هم بدهم؟

پاسخ:

چیزی بر عهدۀ شما نیست.

پرسش 40:

اسباب و اثاثیه‌هایی از بازار یا از دست مردم طی مدت وارد شدن ارتش عراق به کویت خریداری کردم و در حال حاضر از آن‌ها در خانه‌ام استفاده می‌کنم. آیا این اموال حلال به‌حساب می‌آیند یا حرام؟

و با آگاه بودن یا آگاه نبودنم از دزدی بودن این اموال، آیا خمس آن‌ها بر من واجب است؟

پاسخ:

اگر شما بدانی که چیزی سرقتی است باید همان کالا یا قیمت آن را به صاحبانشان ـ‌اگر آن‌ها می‌شناسی‌ـ بازگردانی، و اگر آن‌ها را نمی‌شناسی قیمت آن را صدقه می‌دهی. اگر از سرقتی بودن کالا آگاهی نداشته باشی چیزی بر عهدۀ شما نیست، حتی اگر به واقع سرقتی بوده باشد.

پرسش 41:

دستگاه تهویۀ هوایی دارم که از یکی از خانه‌هایی که صاحبانش ترکش کرده و رفته بودند دزدیده بودم و نمی‌توانم آن را صاحبش برسانم تا ذمه‌ام را بری نمایم.

با توجه به اینکه مبلغ آن را حساب و با نیّت رد مظالم پرداخت کرده‌ام، آیا این کار برای بری کردن ذمه‌ام کفایت می‌کند؟ و با توجه به اینکه از آن استفاده کرده‌‌ام آیا باید خمسش را نیز بپردازم؟

پاسخ:

با توجه به ناتوانی شما از دست‌یابی به صاحبش، صدقه‌ای که گفتی پرداخت کرده‌ای به همراه استغفار کفایت می‌کند.

پاسخ های فقهی مسائل متفرقه ج 4 ص 35-33.